Door Marieke Westerterp, Nederlands Dagblad, 31 juli 2008
Aan de drukke Stationsweg in Den Haag is een stille winkel te vinden. Hier geen achtergrondmuziek en ook het lawaai van voorbijrazende auto's en scooters zal de dove bezoekers van De Gebarenwinkel niet storen. In dit rustige pand gaat het om symbolen, gebaren en afbeeldingen.
De winkel trekt maar weinig bezoekers. ,,Vanochtend had ik twee klanten, gisteren drie’’, aldus Ruud Janssen, de eigenaar van De Gebarenwinkel; ,,Mensen komen bewust voor ons. En soms stappen voorbijgangers verbaasd binnen vanwege ons unieke aanbod.’’
Voor in de winkel staan de boeken, dvd’s en aanverwante artikelen tentoongesteld. Zoals kaarsen in de vorm van het ik-hou-van-jougebaar of kaartjes met het handalfabet. Alles in de Nederlandse gebarentaal. Bijvoorbeeld de film Ja Zuster, Nee Zuster met gebaren. Of de dvd De avonturen van Aap, dat een verhaal in gebarentaal vertelt. Achter een grote boekenkast staan enkele beeldtelefoons uitgestald. Daarachter staan de bureaus waar Janssen en zijn medewerkster producties voorbereiden. Zo maakte hij er boeken, theaterproducties, tentoonstellingen, dvd’s met verhalen en televisieprogramma’s in de gebarentaal.
In een achterkamer laat Janssen zien wat het eerste boek in gebarentaal was dat in Nederland verscheen. Dat was in 1976. ,,Vanuit mijn grafische achtergrond ben ik erop gericht de gebarentaal zo goed mogelijk in afbeeldingen weer te geven. Een gewoon pijltje bij een hand is onvoldoende om echt het gebaar weer te geven.’’ Met zijn armen laat hij zien hoe ruimtelijk de gebaren zijn. Als Janssen praat, onderstreept hij zijn woorden met allerlei gebaren. Sommige zijn uit de gebarentaal, andere gebaren gebruikt hij om zijn woorden kracht bij te zetten.
Dikke van Dale
Ruud Janssen kwam in de dovenwereld terecht door een opdracht tijdens zijn opleiding grafisch ontwerpen. Hij is er in dertig jaar niet meer los van gekomen. ,,Eigenlijk heb ik elk jaar een project. Dat kan een boek zijn, een theaterproductie of regelen dat de beeldtelefoon bekostigd wordt door het ziekenfonds.’’ Dat laatste is in 2002 gelukt. Doven kunnen nu gratis de beeldtelefoon krijgen. Bij alle projecten loopt hij op tegen de bureaucratie in Den Haag. ,,Je wilt niet weten hoeveel tijd het kost om subsidie te regelen.’’ Desondanks kan hij er al die tijd van leven. Zijn droom heeft hij echter nog niet verwezenlijkt. ,,Een goed woordenboek, een soort Dikke van Dale, is er nog niet.’’ Hij laat een woordenboek zien dat een woord in een gebaar vertaalt. Maar andersom is het er nog niet.
Dit jaar werkt Ruud Janssen aan een project met de beeldtelefoon. Met een beeldtelefoon wordt feitelijk een goede camera en beeldscherm bedoeld die via internet de beelden uitwisselen. Dat lijkt op een webcam. Maar wat meestal doorgaat voor een webcam, heeft vaak onvoldoende beeldkwaliteit. De gebaren komen te onduidelijk over. ,,Ook kun je niet iemands lippen of handen dichterbij halen. Daarom blijft de beeldtelefoon voorlopig de enige manier voor doven om te telefoneren.’’
Geroutineerd laat Janssen zien hoe de werking is van verschillende camera’s en dat de beeldtelefoon op een tv kan werken of op een eigen beeldscherm. Ook maakt hij contact met de beeldtelefoon die op het Haagse gemeentehuis staat. Janssen demonstreerde dit al talloze malen, maar het blijkt lastig om doven te overtuigen van het voordeel van een beeldtelefoon. ,,Ze denken dat ze het niet nodig hebben. ‘Ik kan toch sms-en’, zeggen ze dan. Maar dat is geen echt gesprek met emoties en directe reacties’’, zegt Janssen.
Op de gang
Druk gebarend vergelijkt Ruud Janssen de beeldtelefoon met de komst van de telefoon in Nederland. Mensen dachten dat telefoneren voor het doorgeven van boodschappen was. Dus wilde men de telefoon niet in de woonkamer en kwam het apparaat veelal op de gang te hangen. Toen mensen ontdekten dat met de telefoon ook een ‘bezoek op afstand’ afgelegd kon worden, dat je rustig een halfuurtje kon nemen om bij te kletsen, verhuisde de telefoon naar de woonkamer. Janssen wijst naar de gang; ,,Doven staan bij het gebruiken van nieuwe techniek vaak nog ‘op de gang’.’’
Het installeren van een beeldtelefoon is niet gemakkelijk, doordat je te maken hebt met routers, mogelijke virussen en firewalls. ,,Ik heb eens een helpdeskmedewerker gehad die het ook niet meer wist. Hij adviseerde me om maar een ander merk router te nemen.’’ Janssen laat zich niet uit het veld slaan door de technische problemen. Binnen enkele maanden begint hij met ondersteuning van de gemeente Den Haag een beeldtelefoonservice op het internet, die dit soort problemen ontwijkt. ,,De subsidie is net rond, dat is het belangrijkste.’’